شبکه حقانی یک گروه اسلامی پشتون در شرق افغانستان و شمال غربی پاکستان‌اند که نامشان را از جلال‌الدین حقانی، جنگجویی «تقریبا اسطوره‌ای»، بر گرفته‌اند.

جلال‌الدین حقانی، بنیان‌گذار شبکه حقانی، یکی از اعضای قوم «زدران» از منطقه «لویه پکتیا» بود که تا پیش از رسیدن به قدرت در سال ۱۹۷۵ که در تلاش برای سرنگونی محمد داوود خان، رئیس‌جمهور وقت شکست خورد، در یک مدرسه مذهبی و بنیادگرای اسلامی تحصیل کرده بود.

پس از آن، در دهه ۱۹۸۰ و درجریان جنگ افغان‌ها علیه اتحاد جماهیر شوروی، شهرت حقانی به عنوان یک فرمانده پرصلابت مجاهدین که باید از او ترسید، گسترش یافت.  

گفته می‌شود که او در جریان درگیری‌های افغانستان، با سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان و نیز اداره جاسوسی آمریکا (سیا) همکاری نزدیک داشته و جریان ورود افراد و منابع  از پاکستان را سازماندهی کرده و برای جلب حمایت بیشتر با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در تماس بوده است. 

به دنبال بازپس گرفتن کابل از روسیه در سال ۱۹۹۲، حقانی در دولت موقت افغانستان به وزارت دادگستری رسید و با طالبان که از گروهی از جنگجویان جبهه مقاومت بودند، متحد شد. سه سال پس از آن، این گروه بار دیگر کنترل افغانستان را به دست گرفت و تا سال ۲۰۰۱ که آمریکا نبرد علیه تروریسم را آغاز کرد و بر آن‌ها چیره شد، حکومت مطلقه اختناق در افغانستان را استوار کرد.    

جلال‌الدین حقانی در آن دوره وزیر دولت طالبان در امور مرزی و قبایل افغانستان بود. 

این گروه با القاعده چه ارتباطی دارد؟

جلال‌الدین حقانی در دهه ۱۹۸۰ و در جریان تلاش‌هایش برای یافتن متحدی در خلیج فارس، برای نخستین بار با اسامه‌ بن‌لادن، رهبر آتی القاعده آشنا شد که از افغانستان تحت کنترل طالبان به عنوان پایگاهی برای طراحی حمله تروریستی علیه مرکز تجارت جهانی نیویورک در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ استفاده کرد.  

راهنمای اداره مبارزه با تروریسم بین‌المللی وابسته به مرکز مبارزه با تروریسم آمریکا حقانی را یکی از «مرشدان نزدیک» بن‌لادن در سال‌های شکل‌گیری القاعده توصیف کرده است.

موشک‌های کروز آمریکا در تلاش برای از میان بردن بن‌لادن، در اوت سال ۱۹۹۸ پایگاه حقانی را هدف قرار دادند و چند تن از افراط‌گرایان در جریان آن حمله کشته شدند اما فرار بن‌لادن از این حملات، عواقبی شوم در پی داشت.

به دنبال پیروزی نظامی آمریکا در سال ۲۰۰۱ که به تلافی حملات ۱۱ سپتامبر صورت گرفت، اعضای شبکه طالبان پراکنده شدند اما بار دیگر به شکل نیروهایی شورشی منسجم شدند. یاران حقانی که در ابتدا در «لویه پکتیا» شکل گرفتند و سپس از سال ۲۰۰۵ به سوی کابل گسترده شدند، نیز از این قاعده مستثنی نبودند؛ هرچند سراج‌الدین حقانی، پسر رهبر سالخورده آنان ( که  در سپتامبر ۲۰۱۸ در ۷۲ سالگی بر اثر بیماری پارکینسون درگذشت) سکان را در دست گرفت و در شورش‌ها و درگیری‌های ۲۰ساله بر حملات کماندویی و بمب‌گذاری‌ها در اطراف کابل نظارت کرد. 

در میان جنایت‌هایی که به این گروه نسبت داده می‌شود، دو حمله انتحاری عمده در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ علیه سفارت هند در کابل با ۷۰ کشته و در ژوئن ۲۰۱۱ به هتل کنتینانتال کابل به چشم می‌خورد.

در سال ۲۰۱۲، این گروه هم به دلیل اقدام‌هایش و هم به دلیل پیوندش با طالبان و القاعده، رسما در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی ایالات متحده قرار گرفت. 

موسسه مطالعات جنگ (آی اس دبلیو) در مورد سراج‌الدین حقانی می‌گوید که او، «افراطی‌تر از پدرش است و نسبت به سایر افراط‌گرایان خارجی در پاکستان با القاعده ارتباط نزدیک‌تری دارد.»

ثابت شده است که فعالیت‌های شبکه حقانی یکی از دلایل درگیری آمریکا و پاکستان بوده است. ایالات متحده پاکستان را به پناه دادن به شبکه حقانی در وزیرستان شمالی متهم کرده که همواره از طرف پاکستان تکذیب شده است.

آی‌اس‌دبلیو می‌گوید: «ارتش پاکستان به رغم حضور رهبران ارشد القاعده همواره از حمله به وزیرستان شمالی خودداری کرده است. عناصر دستگاه اطلاعاتی پاکستان همچنان شبکه حقانی را متحدی مفید و نیرویی نیابتی برای خود دیده‌اند که نماینده منافع آن‌ها در افغانستان است. در همین ارتباط، نیروهای حقانی بارها ساختارهای هند و پروژه‌های ساختمانی این کشور در افغانستان را هدف قرار داده‌اند.»

چرا این سوال در این زمان مطرح می‌شود؟

شبکه حقانی رشته‌های ارتباطی نزدیکی با طالبان دارد. سراج‌الدین حقانی حتی در سال ۲۰۱۵ معاونت این گروه را بر عهده گرفت و گفته می‌شود در افغانستان جدید که اسلام‌گرایان بار دیگر در ۱۵ اوت، کاخ ریاست‌جمهوری آن را به تصرف در آوردند، نقشی امنیتی برعهده دارد.  

هفته گذشته، رافی محمد عبدلله، پناهجوی افغان، در گفت‌وگو با کیم سنگوپتا، گزارشگر ایندیپندنت در کابل گفت که او با افراد شبکه حقانی که از فرودگاه حامد کرزی کابل حفاظت می‌کردند روبه‌رو شده است. او افزود: «آن‌ها حتی به مدارک ما نگاه هم نکردند. وقتی خواهش کردم اسنادم را بررسی کنند، یکی از آن‌ها مرا کتک زد.»   

در حالی که بی‌اطمینانی و وحشت بر افغانستان مستولی شده است و هزاران نفر درصدد فرار از این کشور برآمده‌اند، بار دیگر این سوال مطرح می‌شود که چه افرادی در سمت‌های کلیدی رهبری حکومت طالبان قرار خواهند گرفت. نامزدهای عمده مقام‌های رهبری طالبان، ملا عبدالغنی برادر، یکی از بنیان‌گذاران این گروه و ملا محمد یعقوب، پسر ملا محمد عمر، یکی دیگر از بنیان‌گذاران طالبان، در صدر این فهرست‌اند.

یک شخصیت دیگر که حضورش نگران‌کننده است، خلیل حقانی، یکی از فرماندهان ارشد شبکه حقانی و برادرزاده سراج‌الدین حقانی است که با پنج میلیون دلار جایزه برای سرش، در لیست سیاه ایالات متحده قرار دارد. اگر طالبان در مورد حفظ جبهه‌ای میانه‌رو که تاکنون به غرب عرضه کرده‌ است، جدی باشد، شهرت شخص او به قساوت و حملات این گروه علیه هند ممکن است طالبان را (در مورد انتصاب او) به تامل وادارد. طالبان درصددند جامعه بین‌المللی آنان را به عنوان یک شورای حکومتی مشروع به رسمیت بشناسد.